مقدمه
هوشیاری ... حالتی ساده ولی در عین حال به وسعت دنیا که علی رقم اهمیت بسیار زیادی که دارد متاسفانه جزو همان نعمت هایی است که تا انسان آن را از دست ندهد ارزشش را درک نمی کند. هوشیاری و این که ما چگونه هوشیاری مان را از دست می دهیم همواره مورد بحث دانشمندان و صاحب نظران بوده است .
وقتی کلمه هوشیاری به گوش مان می رسد یاد مواردی مانند گیج و منگ بودن ، کما ، مواد روان گردان و ... می افتیم . موضوعی که می خواهیم به آن بپردازیم همین مواد روان گردان است .اما به راستی مواد روان گردان چه چیزهایی هستند و اصلاً چگونه عمل می کنند ؟ چه مضرات و اصلاً چه فوایدی دارند ؟ آیا این مواد در پزشکی و درمان هم کاربرد دارند ؟ چه چیزی در ساختار این مواد نهفته است که افراد بسیاری را به سوی خود جلب می کند ؟ آیا دولت ها و کشورهای مختلف این مواد را ممنوع کرده اند یا نه ؟
همه می دانند که این مواد سالانه باعث مرگ صدها هزار نفر می شوند و البته از طرفی علی رقم این که می توان این مواد را جزو مواد کشتار عمومی به حساب آورد شاید یکی از فراوان ترین موادی باشند که هرکسی می تواند آن را با کمی جست و جو در نزدیکی خود به راحتی پیدا کند . یکی از بزرگترین دلایل این استقبال عمومی که از این مواد شده است را می توان حس کنجکاوی یا به عبارتی قصد تجربه ی جوانان یا نوجوانانی دانست که بی مهابا به سمت این مواد روی می آورند ؛ اگر چه بسیاری از آنان در آینده این مواد را کنار می گذارند ولی تحقیقات ثابت کرده اند مصرف این مواد تاثیراتی را بر ذهن فرد می گذارند که حتی در آینده گریبان گیر او خواهند بود . با این اوصاف دوباره این سوال پیش می آید که چه چیز در این مواد هست که افراد را مجذوب خود می کند ؟
در این مقاله سعی بر این است که بعد از بحث در مورد این موارد به تمامی این سوالات پاسخ داده شود .
مضعف ها
مواد مضعف موادی هستند که دستگاه عصبی را ضعیف می کنند . مثل آرامش بخش ها ، قرص های خواب ، الکل و ... ما در این بخش به تاثیر الکل بر روان می پردازیم :
الکل : الکل از تخمیر مواد به دست می آید . الکل استفاده شده در مشروبات اتانول است . اتانول معروف ترین حلال صنعتی است که دارای مولکول هایی به نسبت کوچک است که سریع جذب می شوند . اتانول بلافاصله بعد از ورود به معده جذب و وارد خون می گردد و در بدن پخش می شود . باتوجه به مقدار خون بالایی که وارد مغز می شود الکل بسیار سریع بر هوشیاری فرد اثر می گذارد به طوری که وقتی غلظت آن به 1/0 درصد در خون می رسد باعث ناهماهنگی حرکات فرد و خشمگین شدن یا ساکت شدن او می شود .
غلظت بالای 2/0 درصد از پاافتادگی و بالای 4/0 درصد خطر مرگ را دربردارد . حال این غلظت ها چگونه برای یک فرد به دست می آیند ؟ این موضوع به جنس ، وزن ، سرعت مصرف و ... فرد بستگی دارد .
مصرف الکل باعث عملکرد پایین در صبح روز بعد ، مشاجره ، تصادف غرق شدن و ... می شود به طوری که صدمات غیر عمد آن سالیانه 600000 نفر را می کشد . مشروب خواری متداوم باعث افزایش فشارخون ، سکته مغزی ، زخم های گوارشی ، سرطان های گوارشی ، افسردگی و ... می شود . الکل می تواند بر روی جنین داخل شکم مادر نیز تاثیر بگذارد مثل عقب ماندگی ذهنی . در یک تحقیق در آمریکا نشان داده شد که 44 درصد دانشجویان پسر حداقل یک بار در ماه در یک نوبت بیش از 5 پیمانه الکل مصرف کرده اند . از عواقب این موضوع می توان به شرکت نکردن در کلاس ها ، روابط جنسی ناایمن ، درگیری با پلیس ، از دست دادن وقت مطالعه صدمه جسمی اشاره کرد .
شاهدانه : ماده ای روان گردان که باعث ایجاد احساس نئشگی ، توهم و اختلالات شناختی و حرکتی می شود . از شاهدانه برای ساخت ماری جوانا و حشیش استفاده می شود . حشیش که پرمصرف ترین ماده مخدر
می باشد به سرعت توسط ریه ها جذب می گردد و به مغز می رود . پس از ورود این مواد به مغز مواد توسط گیرنده های کانابینویید[1] جذب می شوند و از ایجاد خاطرات ممانعت به عمل می آورند. کسانی که مرتباً ماری جوانا مصرف می کنند دچار تغییرات احساس ادراکی مانند سرخوشی عمومی و تحریف هایی در ادراک زمان و مکان و ادراک اجتماعی می شوند . حدود یک سوم آنان گزارش داده اند که دچار توهم و هول ناگهانی می شوند . افرادی نیز که این مواد را هر روز مصرف می کنند گزارش کرده اند که دچار خمودگی جسمی و روانی شده اند . مصرف ماری جوانا عملکرد فرد را در کارهای پیچیده را مختل می کند و هم چنین بر رانندگی در پیچ ها و واکنش ترمزگیری اثر سوء می گذارد . با بررسی که بر روی خلبانان انجام شد و آنها را در صحنه ای شبیه فرودگاه قرار دادند مشخص شد که تاثیر یک سیگار حاوی 9 میلی گرم ماری جوانا 24 ساعت پس از آن نیز بر روی عملکرد فرد مشخص است ( یساویج و همکاران ، 1985) . ماری جوانا دو اثر مهم بر بدن می گذارد : 1. مختل شدن حافظه کوتاه مدت که مثلا باعث پرت شدن حواس در یک لحظه یا فراموش شدن آنچه که قصد گفتن داریم می شود . 2. اختلال در انتقال اطلاعات جدید از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلندمدت که باعث اختلال در یادگیری می شود .
مواد افیونی ( تریاک و مشتقات آن)
مواد افیونی با تضعیف دستگاه عصبی مرکزی ، احساس های جسمی و قابلیت واکنش نشان دادن به محرک ها را کاهش می دهند .
پس از مصرف تریاک توسط فرد معتاد یک حالت رؤیایی خوش، انبساط خاطر و آرامش روانی
موقت در مصرف کننده به وجود می آید. ولی اثرات مذکور 4 الی6 ساعت بیشتر طول نمی کشد. وقتی
اثر تریاک در فرد معتاد از بین رفت حالت خماری شروع می شود. خمیازه، خواب آلودگی، عرق زیاد،
ریزش آب از بینی و چشم، بی اشتهایی و کاهش فشار خون از علائم حالت خماری است. مرفین نیز نوعی تریاک خالص است که 10 درصد تریاک را شامل می گردد و مهم ترین اثر آن فلج کردن دستگاه عصبی مرکزی برای مدتی است که باعث قطع درد مصرف کننده می شود.
همچنین زیاده روی در استعمال تریاک باعث اختلال در توجه، حافظه و تکلم، به هم خوردن دوران
قاعدگی در زنان، گشاد شدن مردمک چشم، کاهش دید چشم، شل شدن عضلات همراه با درد و زیاد
شدن ادرار و عدم تعادل در راه رفتن و خم شدن به طرف جلو می گردد.
هرویین
با مصرف هرویین به گزارش خود مصرف کنندگان یکی دو دقیقه پس از تزریق احساس شعف یا رعشه در آنها ایجاد می شود . برخی از آنان این احساس را شبیه فارش (اوج لذت جنسی یا ارگاسم) می دانند . شخص مصرف کننده پس از این مرحله احساس می کند به حالت ارضا رسیده است و هیچ گونه گرسنگی درد یا امیال جنسی ندارد و ممکن است چرتش بگیرد یا به حالت خواب آلود برود . مصرف کننده هرویین آماده جواب گویی به انواع سوالات است و به ندرت باعث پرخاشگری یا حمله ور شدن می شود . مصرف کننده به تدریج در مقابل اثر هرویین مقاومت پیدا می کند در نتیجه به مصرف مقدار بیشتری هرویین روی می آورد .
مصرف زیادتر هرویین باعث لرز و تهوع و سردرد می گردد. هرویین بسار خطرناک و اعتیادآور است به گونه ای که میانگین سنی مصرف کنندگان آن چیزی حدود 40 سال است . هم چنین مصرف هروئین باعث اختلالات قلبی، عروقی، کبدی، و تنفسی می گردد و به خاطر استفاده از سرنگ مشترک زمینه ابتلا به ویروس ایدز و انتقال آن در میان معتادین به هروئین زیاد است .
متادون ( مواد شبه افیونی)
در دهه 1970 پژوهشگران با فهمیدن این نکته که مواد افیونی بر گیرنده های خاصی از مغز اثر می گذارند ، اتفاق بزرگی رادر فهم درباره اعتیاد پدید آوردند . این موضوع باعث ساخت مواد شبه افیونی مانند متادون شد.
متادون مانند هرویین اعتیادآور است ولی شدت آن کمتر از هرویین است .
محرک ها ( آمفتامین ها و کوکایین )
این مواد بر خلاف مواد افیونی و مضعف ها سطح بیدارباش و برانگیختگی فرد را افزایش می دهند . این مواد باعث افزایش ضربان قلب ، فشارخون و بیدارباش مفرط می گردند . آمفتامین ها (که با نام هایی مانند متدرین ، دکسدرین و بنزدرین به فروش می رسند ) شاید به ظاهر بی خطر باشند ولی بعد از مصرف آنها نوبت به دوره ی افسردگی وخستگی است و این یعنی وسوسه شدن برای مصرف مقادیر بیشتر . مصرف زیاد این مواد باعث اغتشاش شعور ، تپش قلب و سراسیمگی می شود. اگر مصرف ادامه یابد باعث خماری و خوابی عمیق می گردد حتی ممکن است فرد برای رهایی از درد این مواد به الکل یا هرویین روی آورد . مصرف طولانی مدت این مواد سبب هذیان گویی و توهم شنوایی و بینایی می گردد. در نیمه اول دهه 1950 در ژاپن
و در اوج مصرف آمفتامین ها 50 درصد قتل ها به آمفتامین ها ارتباط داشت . کوکایین نیز باعث بذله گویی و ببیدارباش مفرط می گردد . کراک که نوعی کوکایین است نیز باعث توهم بینایی یا دیدن جرقه های نور می گردد . مصرف کننده این ماده احساس می کند حشراتی زیر پوست او می خزند و برای رهایی از این درد به چاقو متوسل می شود اما دلیل اصلی این اتفاق شلیک خود به خودی نورون های حسی می باشد .
مواد توهم زا
از مواد طبیعی توهم زا می توان به مسکالین اشاره نمود . مسکالین گرفته شده از نوعی کاکتوس بدون تیغ در مکزیک است . مصرف کننده احساس نشاط و شادابی میکند و اشیاء را به صورت غیر عادی می بیند . ال .اس.دی که یکی از مهم ترین ترکیبات شیمیایی بسیار قوی و توهم زا می باشد به صورت طبیعی در
چاودار آفت زده وجود دارد . دو شیمی دان جوان «آلبرت هوفمان» و «لتول» درباره « چاودار » تحقیقاتی را شروع کرده بودند و می خواستند دارویی برای توقف سردرد و خون ریزی بسازند . هوفمان در یادداشت های روزانه خود می نویسد: همان روز مقدارکمی از عصاره قارچ چاودار را خوردم. هنگامی که وارد خانه شدم و روی تخت خوابم دراز کشیدم در عالم هذیان و هیجان سکرآوری غوطه ور شدم. اثاث خانه به دنبال هم حرکت می کردند و پیوسته تغییر رنگ می دادند . عوارض ال.اس.دی شامل : آزاد شدن ترس ها وسرکوب ها ، خوشی یا افسردگی بیش از حد ، متفاوت دیدن رنگ ها ، خنده و گریه غیر ارادی می شود . در پایان این نکته که بعضی از مصرف کنندگان ال.اس.دی تحت تأثیر وهم و خیال جان خود را از دست می دهند . برای مثال آن هایی که تصور می کنند قادر به پرواز کردن هستند از ساختمان های بلند خود را برای پرواز به بیرون پرت می کنند، و جان خود را از دست می دهند .
عوامل معتادشدن افراد
در مصاحبه ای که در مراکز ترک اعتیاد شهر خرم آباد با 200 معتاد و 24 کارشناس در مورد عوامل مؤثر در عود اعتیاد آنان انجام شد ، از میان علل بررسی شده از دیدگاه معتادین سه عامل دسترسی آسان به مواد مخدر، بیکاری و داشتن دوستان تأثیر را در عود اعتیاد از نظر متوسط نمره داشتند. خلاصه میزان تأثیر عوامل مختلف در عود اعتیاد از دیدگاه معتادان خود معرف در جدول زیر آمده است .
چکیده مطالب
گستردگی انواع مواد روان گردان یا همان مواد مخدر بسیار زیاد است اما می توان آنها را به دو دسته مضعف ها و محرک ها تقسیم نمود . مواد مضعف از سطح ادراک انسان می کاهند . در میان مواد مضعف می توان هرویین را به عنوان وحشتناک ترین و خطرناک ترین ماده معرفی نمود ؛ زیرا این ماده علاوه بر قدرت زیادی که دارد وابستگی بسیار زیادی را نیز به دنبال دارد و هم چنین خیلی زود نیاز به مصارف زیادی را به وجود می آورد . در مقابل مضعف ها محرک ها وجود دارند که احساس سرخوشی و اعتماد به نفس به انسان می دهند . این مواد برای دانشجویان شب امتحانی ( به خیال خام دانشجویان ) معجزه می کنند . این مواد در ابتدا باعث پخش ثبت کننده های پاداش و لذت در انسان می شوند اما به مرور و به خصوص بعد از قطع مصرف موجب افسردگی ، بی قراری و علایم جسمی خطرناک می شوند . با اینکه مواد مخدر در ابتدا یارانی صمیمی برای انسان می شوند اما در نهایت باعث بروز مشکلات متعدد برای زندگی انسان می گردند و این موضوع بر کسی پوشیده نیست . مواد مخدر گرگ هایی در لباس گوسفند هستند که مانند گردبادی می آیند و بعد از رفتن خود تمامی دار و ندار انسان را به یغما می برند . درمورد مصارف پزشکی نیز باید این نکته را خاطر نشان کرد که با اینکه این مواد در پزشکی به مصرف می رسند ولی حتی در پزشکی هم نباید از مصرف زیاد این مواد استفاده کرد چون حتی فروید معروف هم نتوانست از مرگ دوستش که در حال درمان او بود جلوگیری نماید .
آن چیزی که بیش از پیش برای مقابله با این مواد بر انسان روشن می شود را می توان در این سخن معروف پیدا کرد « پیشگیری بهتر از درمان است . » . با مطالعه آنچه در مقالات متعدد به ثبت رسیده به طور شخصی به این نتیجه رسیده ام که مشکلات و انتخاب های نادرست انسان اصلی ترین دلیل افتادن در این چاه عمیق است . هم چنین شخصاً به این نتیجه رسیدم که یک دلیل نمی تواند باعث اعتیاد افراد باشد بلکه دلایل زیادی در این امر دخالت مستقیم یا غیرمستقیم دارد ؛ به علاوه می توان گفت که دانش آموزان و دانشجویان باز هم هر چه در معرض مواد باشند چنان چه بینش و آگاهی کافی داشته و درست تربیت شده باشند و اراده ای مصمم در مبارزه با مواد مخدر داشته باشند به اعتیاد آلوده نخواهند شد .
شخص معتاد تنها خود مقصر نیست بلکه شاید در بعضی موارد دیگران بیش از او مقصر باشند ؛ اما آنچه مشخص است آن است که همه ی موضوع ها فقط ما را به یک نتیجه سوق می دهند و آن نتیجه تغییر در
شیوه و نگرش زندگی ماست . گاهی یک حرف یک کلمه و حتی یک اخم می تواند نتایج زیان باری را به دنبال داشته باشد . خواسته های نابجا و بیش از حد ، خود کوچک بینی ، غنیمت نشمردن فرصت ها و هزاران عامل دیگر همه وهمه می توانند سهمی را در اعتیاد فرد داشته باشند . مشکلات جدید راه حل های جدید می طلبند ، آنچه که در این میان نکته ای پر رنگ تر و مهم تر است نیاز بیش از پیش به علم روان شناسی و مشاوره در این میان است . شاید بتوان از بروز خیلی از اعتیادها با جلسه ای گفتگو و حتی درد و دل جلوگیری به عمل آورد .
به دلیل اهمیت دوستان در دورة نوجوانی و جوانی و تأثیر گذاری آنها بر رفتار فرزندان ، به خانواده ها توصیه می شود تا در زمینه دوست یابی راهنما و مشاور فرزندانشان باشند ( ویا حتی برای حل مشکلات فرزندان خویش به مشاور مراجعه کنند. ) و از این مهم تر با ایجاد خانواده ای گرم و صمیمی مانع از گرایش فرزندانشان به سوی دوستان به ظاهر دوست شوند .
با توجه به اینکه وجود شبکه روابط سالم به دلیل کنترلی که بر روی افراد اعمال می کند، مانع از درگیری افراد در اعتیاد می شود، می توان با فراهم کردن زمینه فعالیت جوانان در گروه هایی با اهداف مثبت و در راستای اهداف دولت مانع از گرایش آنها به سوی اعتیاد شد.
درآخر باید گفت اعتیاد و مواد مخدر با همه ی وحشتناک بودن خود در مقابل اراده انسان هیچ راهی را از پیش نمی برد و تا انسان نخواهد معتاد نمی شود و اراده جز با طاعت حق به وجود نیاید ...
منابع
- زمینه روانشناسی اتکنسیون و هیلگارد جلد اول
- Aizpurua-Olaizola O, Elezgarai I, Rico-Barrio I, Zarandona I, Etxebarria N, Usobiaga A
(ژانویه 2017). "هدف قرار دادن سیستم آندوکانبینیو: استراتژی های درمانی آینده"
- اعتیاد نوجوانان له مواد مخدر و تاثیر آن بر بزهکاری آنان نوشته عبدالعزیز حسینپور مقطع کارشناسی ارشد آبان 91
دانشگاه پیام نور تهران دانشکده علوم انسانی گروه حقوق
- مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان : بررسی دیدگاه کارشناسان ترک اعتیاد و معتادان خودمعرف مراجعه کننده به مراکز اعتیاد شهر خرم آباد سال 89 نوشته محمد جواد طراحی ، حسین انصاری ، کاظم حیدری ، اسعد شرهانی ، رحیم اکرمی
- بررسی فراوانی تاثیر الکلیسم و مواد مخدر در بروز جرم از دیدگاه جرم شناسی در ندامتگاه شهید رجایی کرمانشاه نوشته عرفان منوچهری خوشینانی دانشگاه پیام نور دانشکده علوم انسانی
گرد آورنده : محمد زورمند
[1] گیرنده های کانابینوئید، که در سراسر بدن قرار دارند، بخشی از سیستم اندوکانابینوئید هستند که در انواع فرایندهای فیزیولوژیکی شامل اشتها، احساس درد، خلق و خو و حافظه دخیل هستند.
منتظر نظرات سازنده شما هستیم !
ممنون از نگاه های قشنگتون !
اگه خوشتون اومده ما رو در هر کدام از شبکه های اجتماعی که مایلید دنبال کنید :
